Сэтинньи 23 к. Ньурбаҕа улуус тыатын хаһаайыстыбатын уонна астыыр-үөллүүр салаа үлэһиттэрин идэлээх бырааһынньыктара бэлиэтэнэр. Итинэн сибээстээн, улууспут хаһыатыгар улуус тыатын хаһаайыстыбатын департаменын салайааччыта-улуус баһылыгын солбуйааччыта Леонид Ушканов интервьютун таһаарабыт.
— Леонид Владимирович, улуус хаһаайыстыбаларыгар кыстык хаамыытын туһунан тугу кэпсиэххиний?
— Улуус тэриллиилээх хаһаайыстыбалара сүөһүлэрин этэҥҥэ кыстыкка киллэрэн үлэлии сылдьаллар. Быйыл сайын окко табыгастаах күн-дьыл туран, сүөһү аһылыгын дэлэччи хааччыммыппыт. Былааннаах 28030 туонна оннугар 28807 туонна от бэлэмнэммитэ, ол эбэтэр 102,7%. Сиилэскэ уонна сенажка тэриллиилээх хаһаайыстыбалар былааннарын эмиэ толорбуттара. Былырыын 10 мобильнай биригээдэ тэриллэн үлэлээбит буоллаҕына, быйыл чахчы манныкка наадыйар эрэ хаһаайыстыбаларга (ол эбэтэр ирдэбил быһыытынан оттуур сирдэрэ хаһаайыстыба турар сириттэн 60 км тэйиччи буолуохтаах) 2 мобильнай биригээдэни тэрийэн үлэлэппиппит. Кинилэр былааннаах 80 туонна отторун бэлэмнээбиттэрэ.
«Ньурбатааҕы кормовой хампаанньа» былырыын 250 т эбиэһи хомуйбут буоллаҕына, быйыл бурдук үүнэр кэмигэр уһуннук курааннаан сиппэтэҕэ, онон аҕыйах хомулунна — 120 туонна. Билигин нэһилиэнньэҕэ сылгы сииригэр диэн эбиэс бурдугу атыылыы олороллор. Ханна даҕаны атын улууска таһаарбакка, бэйэбит улууспут иһигэр атыыланар.
— Быйыл нэһилиэккэ 2 саҥа хотон үлэҕэ киирдилэр дии. Өссө атын ханнык тутуулар, эбийиэктэр баалларый?
— Улуустан тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыы бырагырааматынан хотон тутуутугар 9 мөл. солк. көрүллүбүтэ. Тыа хаһаайыстыбатын департаменын куонкуруһун ааһан, сүөһү иитиитинэн дьарыктанар 2 кэпэрэтиип: «Хорула» уонна Хаҥаласка «Артыал» диэн кэпэрэтииптэр харчы ылан хотон тутуннулар. Туһааннааҕынан 50 уонна 70 миэстэлээхтэр. Кыстыкка сүөһүлэрин киллэрэн тураллар.
Итини таһынан «Кормопроизводство» тосхолунан эмиэ тутуу үлэтэ барда. «Ньурба-Агро МТС» быйылгыттан бу бырагыраамаҕа кыттан, элбэх үлэни ыытта. 300 туонналаах сиилэс траншеята, 200 туонна оту харайар сарай (сеновал) тутулунна. Маны сэргэ «Ньурба-Агро МТС» эрэ буолбакка, элбэх Антоновка олохтоохторо, бааһынай хаһаайыстыбалар, ИП-лар эмиэ оттуур Куочай киэҥ ходуһата тилэри күрүөлэннэ. Итини улахан ситиһиинэн ааҕабыт. Тоҕо диэтэххэ, сылын аайы Куочайга сорох сиринэн күрүөтэ ситэри оҥоһуллубатах буолан, от кэмигэр сүөһү-сылгы киирэн мэһэйдэһэрэ элбэх этэ. Эһиилгиттэн оттооһун кэмигэр күрүөнү көрөн үчүгэйдик саптахтарына, от үлэтигэр туох даҕаны харгыс мэһэйдиэ суохтаах. Итини таһынан «Ньурба-Агро МТС» эмиэ «Кормопроизводство» бырагырааманан 2 «МТЗ» тыраахтыры ылбыта. Онон отторун былаанын куоһаран, этэҥҥэ кыстыкка киирэн бу хаһаайыстыба үлэһиттэрэ настарыанньалара олох үчүгэй диэххэ сөп.
Улуус бүддьүөтүттэн үбү көрдөрөммүт, күһүҥҥүттэн Ньурбатааҕы көтөр фабрикатыгар саҥа хочуолунай тутулла турар. Саҥа дьыл иннинэ бүтэн үлэҕэ киириэхтээх. Бу хочуолунай Көтөр фабриката 1989 с. тутуллан үлэтин саҕалыаҕыттан, өр сыллар тухары үлэлээн кэллэ, эргэрэн саахалланар туруктаах. Улуус өттүттэн Көтөр фабрикатын 2-с производственнай сыаҕын туттарарга СӨ Бырабыыталыстыбатын, Тыа хаһаайыстыбатын уонна аска-үөлгэ министиэристибэтин кытта үлэ ыытыллар, бырайыага оҥоһуллубута. Бу хочуолунай 2-с сыах киирэр түгэнигэр суоттанан, улахан кыамталаах гына тутуллар.
— Леонид Владимирович, СӨ Бырабыыталыстыбата тыа хаһаайыстыбатыгар улууска тиэрдибит сорудахтарын толорууга барар үлэ туһунан.
— СӨ Бырабыыталыстыбата улууска тиэрдибит сорудахтарыттан үксэ кэриэтэ туолан эрэр, сороҕо номнуо туолла – окко, сиилэскэ, сенажка, үүккэ. Үүккэ эбии квота көрдөөбүппүт, ону биэрдэхтэринэ сыл түмүктэниэр диэри эбии кэлбит былааны ситиһэргэ үлэлиэхпит. Сылгы ахсаана көҕүрээбэккэ, биир кэминэн турар, онон манна былааммыт эмиэ туолар.
Хомойуох иһин, ынах сүөһү ахсаана сылын аайы аччыы турар буолан, сүөһү ахсааныгар сорудах кыайан туолбат. Идэһэ кэнниттэн улууска 12 тыһ. ынах сүөһү хаалыахтаах, ол иһигэр ыанар ынаҕа 4700-тэн аччыа суохтаах диэн былаан тиэрдиллибитэ. Быйыл даҕаны көҕүрүү турар. Бу төрүөтэ биллэр: сүөһүнү ииттэн олорор аҕам саастаах көлүөнэ кырдьан үлэни кыайбат буолан, сүөһүтүн аҕыйатарга, эһэргэ күһэллэр. Эһиилгиттэн тыа хаһаайыстыбатыгар саҥа механизм олоххо киирдэҕинэ, бастакы быһаарыахтаах боппуруоспут — хороҕор муостаахпытын хайдах тутан хаалабыт диэн. Итиннэ толкуйдаммыт күүстээх үлэ барыахтаах диэн санаалаахпын.
— Үүт соҕотуопката былырыыҥҥытааҕар арыый ордук быһыылаах, маҕаһыыннарга урукку сыллардааҕар үүт аһылык дэлэй курдук көстөр.
— Ааспыт сыллааҕыны (3747 туонна) кытта тэҥнээтэххэ, быйыл былааммытын лаппа кыччатан тураллар — 3216 туонна. Быйыл үүт сыаната 5 солк. эбиллэн, үүт туттарааччыга судаарыстыбаттан көрүллэр субсидия 65 солк. буолбута. Итини үрдэтээри, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн бары улуустарга үүт соҕотуопкатын былаанын кыччаппыттара. Ол иһигэр биһиги улууспутугар 531 туоннаны көҕүрэппиттэрэ.
Бу кыччаабыт былааны балаҕан ыйыгар толорон, билигин 104,8%-ҥа тиэрдэн олоробут, ол эбэтэр 3371 туонна үүт тутулунна. СӨ Тыа хаһаайыстыбатын уонна аска-үөлгэ бэлиитикэтин министиэристибэтэ, СӨ Бырабыыталыстыбата Ил Дархан Айсен Николаев сорудаҕынан өрөспүүбүлүкэ үүккэ былаанын үрдэтэргэ былаанныыллар. ТХМ улуустары учуоттаан туран, барыта 400 мөл. солк. көрдөөн олорор. Бу ый бүтүүтэ Ил Түмэн сиэссийэтигэр өрөспүүбүлүкэ сыллааҕы бүддьүөтүн көрөн, дьокутааттар уларытыы киирэрин бигэргэттэхтэринэ, биһиги эбии көрдөөн олорор 531 туонна үүппүт квотатын харчыта ахсынньыга кэлиэхтээх. Оччоҕуна үүт туттарааччылар харчыларын кэлэр ыйга аахсыахтаахтар Элбэх тэриллиилээх хаһаайыстыба, ол иһигэр бааһынай хаһаайыстыбалар үүттэрин туттара сылдьаллар.
Билигин тэриллиилээх хаһаайыстыбалар, арыы сыахтаах кэпэрэтииптэр үүт аһылыгы маҕаһыыннарга киллэрэллэр эрээри, биһиги Ньурба куорат уонна чугастааҕы нэһилиэктэр сыллааҕы наадыйыыларын ситэ хааччыйбаппыт. Кэлэр сылларга тыа хаһаайыстыбатыгар механизм уларыйдаҕына, үүппүт бородууксуйатын кээмэйин элбэтэр сыал-сорук турар.
— Тыа хаһаайыстыбатыгар холобур буолар үлэлээх дьоммутунан «Сиибиктэ» бааһынай хаһаайыстыбата, «Олохтоох ас» сыахтаах урбаанньыт Альберт Васильев буолаллар. Уруккулуу эттэххэ, производство эйгэтигэр маяк буолар дьоммут аҕыйах курдук, манна өссө кимнээҕи киллэриэххэ сөбүй?
— Кырдьык, Сүлэҕэ «Сиибиктэ» бааһынай хаһаайыстыбата уонна Антоновкаҕа Альберт Васильев «Олохтоох ас» этин сыаҕа бэркэ үлэлии сылдьаллар. Нэһилиэктэргэ соччо-бачча биллибэккэ да буоллар, эккэ уонна үүккэ үчүгэй үлэлээх биирдиилээн бааһынай хаһаайыстыбалар бааллар. Саамай улахан уонна бигэ туруктаах тэрилтэбит — Ньурбатааҕы көтөр фабриката улууспутун эрэ буолбакка, Бүлүү улуустарын бэйэтин бородуксуйатынан хааччыйа олорор. Аны саас саҥа кууруссалар аҕалыллыахтара.
Итиннэ эбии астыыр-үөллүүр потребительскэй кэпэрэтииптэр үлэлэрин бэлиэтиэхпин баҕарабын. Былырыын «Байар» иһинэн «Илгэ» кэпэрэтиип тэриллибитэ, бэркэ тэринэн-дьаһанан үлэлии олороллор. Ньурба куоракка Нюрбинка муостатын туораатахха, «Мургун» диэн маҕаһыыннаахтар. Күн аайы үлэлэтэ олорор собуоттарыттан бородууксуйаларын атыыга киллэрэллэр. Улуус үрдүнэн саамай элбэх үүт ас көрүҥүн астаан таһаараллар. Сыллата аһылыгын арааһын элбэтэн иһэр. Былырыын тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэлэриттэн соҕотоҕун мороженай оҥорон саҕалаабыта. Быйыл саха төрүт аһылыгын — саламааты оҥорон атыылыыр буоллулар, дьон маны сөбүлээн хамаҕатык атыылаһар.
Күндээдэҕэ «Влада» кэпэрэтиип былырыыҥҥыттан автоклавын үлэлэтэн, 6 ыйга тиийэ хараллар ынах үүтүн оҥорор. Дьон итини атыылаһарга бэркэ үөрэммит, тоҕо диэтэххэ, бэйэбит натуральнай үүппүттэн оҥоһуллар, туох даҕаны эбиискэтэ суох. Сыл аҥарыгар тиийэ хаачыстыбатын сүтэрбэт. Онон итини биир үчүгэй хамсааһын быһыытынан сыаналыыбын.
Хорулаҕа «Уйгун» кэпэрэтиип эмиэ үчүгэй үлэлээх. Бородууксуйатын нэһилиэгин иһигэр хамаҕатык батара олорор, ордугун Ньурбаҕа киллэрэн атыылыыр. Дьаархан нэһилиэгэр С.Б.Андреева салайааччылаах «Дьулуур» потребительскэй кэпэрэтиип нэһилиэгин олохтоохторун үүттэн оҥоһуллар аһынан хааччыйар. Эмиэ маннык курдук үлэлээх Маалыкай куустатыгар «Маалыкай» кэпэрэтиип баар. Маалыкайы, Хатыыны уонна Малдьаҕары үүт аһылыгынан бэркэ хааччыйан олорор.
— Сири кытта үлэбит көрдөрүүлэрэ хайдаҕый?
— Биирдиилээн хаһаайыстыбалар сирдэрин бэйэлэрин кыахтарынан оҥостоллор. Холобура, «Саха ынаҕа» ГКП бэйэтин кыаҕынан бэркэ тэринэн үлэлиир. ТХМ хайысхатынан ыытыллар куонкурустарга кыттан, билигин номнуо хас да сиргэ дулҕа астарыытыгар бэлэм бырайыактаах, симиэтэлээх олорор. Инникитин министиэристибэ нөҥүө куонкурустарга кыттан, бу сирдэрин дулҕатын астарарга былааннаһан үлэлээри бэлэмнэнэр.
«Ньурбатааҕы кормовой хампаанньа» тэрилтэ сылын аайы былааннаах үлэтин бааһыналарыгар утумнаахтык ыытар. Бу тэрилтэ бурдугу уонна элбэх сыллаах оту, ТХМ иһинэн Мелиорация управлениетын Ньурбатааҕы филиала элбэх сыллаах оту ыһыынан дьарыктаналлар.
2022 с. улууска Норуот көҕүлээһинин сыла биллэриллибитигэр, Акана нэһилиэгэр биир ИП бырайыак суруйан көмүскээн, улуустан көмө көрүллэн, кусторез ылбыта. Быйыл кини Букчай Үрдэ диэн Антоновка орто оскуолатын сиригэр талахтан-мастан ыраастыыр үлэни ыыта сылдьар. 16 гаа ыраастанар, үлэтин түмүктээн эрэр. Хомойуох иһин, биһиэхэ улууска чуолаан тыа хаһаайыстыбатыгар үлэлиэхтээх талаҕы, маһы, дулҕаны ыраастыыр «Мульчер» диэн кыахтаах оборудованиебыт суох. Кэлэр сылларга ходуһа-мэччирэҥ уонна бааһына сирдэри ыраастааһыҥҥа болҕомто ууран үлэлииргэ былааннанабыт.
— Уотурба собуота үлэтин эһиил саҕалыыр буоллаҕа?
— «Ньурбатааҕы сүөһү аһылыгын хампаанньатын» уотурба собуота таҥыллыбыта, ааспыт нэдиэлэ бүтүүтэ холбоон боруобалаан көрдүлэр. Хомойуох иһин, настройката кыайан табыллыбакка турар. Итини сатаан настройкалаатахтарына сүөһү сиир уотурбатын оҥорор кыахтаахтар. Манна сөпкө өйдүөххэ наада: собуот кыамтата кыра – биир симиэнэҕэ 2-3 туонна уотурбаны оҥоруон сөп. Онон ылла даҕаны, улуус наадыйыытын бүтүннүү кыайан хааччыйбат. Ньурбатааҕы сүөһү аһылыгын хампаанньатын иннигэр төһө кыалларынан түргэнник нэһилиэнньэҕэ бэйэбит сүөһү сиир уотурбатын, кыраны да буоллар, боруобалаан оҥорон көрөргө сорук турар. Аҕыйах уотурбаны оҥороллоругар сырьелара баар. Сунтаартан цеолит уонна туус, Дьокуускайтан жмых атыылаһан аҕалбыттара, ону таһынан булкуйарга бэйэбит оппут, эбиэспит баар.
Бу собуоппут үчүгэйэ – сүөһү эрэ уотурбатын буолбакка, сылгы, көтөр, сибиинньэ сииригэр уотурбаны уонна гранулированнай оту эмиэ оҥоруон сөп. Уотурбаны оҥорон боруобалаан баран, аны сааскыттан оппут таах курулаан хаалбатын туһугар, Ньурбатааҕы кормовой хампаанньа уонна Мелиорация управлениетын Ньурбатааҕы филиала кыттыһан гранулированнай оту оҥорон көрүөхтээхтэр.
— Леонид Владимирович, эһиилгиттэн тыа хаһаайыстыбатын сорох боломуочуйалара улууска бэриллиэхтэрэ диэн буолар. Чуолаан бу уларыйыылар тустарынан тугу кэпсиэххиний?
— СӨ Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ уонна СӨ Бырабыыталыстыбата күүскэ туруна сылдьаллар. Туһааннаах сокуон барыла оҥоһуллан бэлэмнэнэ турар. Бу ый бүтүүтэ Ил Түмэн сиэссийэтигэр киирэн көрүллүөхтээх. Онно дьокутааттар көрөн бигэргэттэхтэринэ, тыа хаһаайыстыбатын сокуонугар киирэр уларыйыылар 2025 с. тохсунньу 1 күнүттэн күүһүгэр киириэхтээхтэр.
Манна быһааран этэр буоллахха, билиҥҥи туругунан биһиэхэ, улуустарга, бэриллэн турар боломуочуйа соннук хаалар эрээри, ис-иһигэр механизма уларыйыахтаах. Чуолаан билигин тыа хаһаайыстыбатыгар улууска өрөспүүбүлүкэттэн кэлэр үп-харчы барыта тус сыаллаах ыстатыйаларынан чопчу тыырыллан кэлэр: ынах төбөтүгэр субсидия, сылгы төбөтүгэр субсидия, үүт харчыта, ыһыы үлэтин харчыта. Ханнык эрэ салааҕа үп ситэ туһаныллыбата даҕаны, ордон хаалбыт харчы төттөрү төннөр. Эһиилгиттэн ити сокуоҥҥа уларыйыы киирдэҕинэ, биир салааттан үбүлээһини эрэйэр атын салааҕа үбү көһөрөргө кыах үөскүүр. Билиҥҥи курдук тустаах сыалыгар туһаныллыбата даҕаны булгуччу төннөр диэн буолбатах.
Өссө биир сүрүн уларыйыыта – кэлэр сылтан улуустар миэстэтигэр көрөн, төбө харчытыттан саҕалаан үүккэ тиийэ, туох-баар салааҕа барытыгар бэйэбит ставка оҥорор кыахтаныахтаахпыт. Бүгүн өрөспүүбүлүкэттэн төрүүр ынахха төлөбүр 39 тыһ. солк., туттарыллар үүккэ 65 солк. диэн олохтонон кэлэр буоллаҕына, эһиилгиттэн миэстэтигэр улуус бэйэтин иһигэр бу төлөбүрдэр кээмэйдэрин бэйэтэ олохтуур буолар. Манна сөпкө өйдүөххэ наада: үппүт кээмэйэ элбээбэт. Быйыл төһө үбү тутуннубут да, эһиил эмиэ соччо үп кэлиэхтээх. Министиэристибэттэн син-биир «целевой индикатор» диэн тиэрдиллэр, Бырабыыталыстыба, ТХМ тиэрдибит былааннарын толорорго ол кэлбит үбүнэн-харчынан үлэ барыахтаах диэн ол сокуон барылыгар суруллар. Онон кэтэһэбит.
Хаһан баҕарар син-биир саҥа саҕалааһыннар ыарахаттардаах буолаллар, онон ыллыбыт даҕаны эһиилгиттэн барыта уурбут-турбут уларыйан-тупсан барбат. Ханнык эмэ хайысхаҕа син-биир элбэх кыһалҕа, боппуруос баар буолуо, онон дьоммут сөпкө өйдүөхтэрэ диэн эрэнэбит. Сүрүн сорук — эрдэ эппитим курдук, сүөһү ахсаанын улаханнык аччаппат туһугар үлэ барыахтаах. Онтон салгыы хайдах элбэтэбит диэн үлэлэһиэхтээхпит.
— Аны ынах сүөһү уонна сылгы маркировкатын туһунан.
— Былырыын «Тыа хаһаайыстыбатын кыылларын маркировкатын туһунан» федеральнай сокуон тахсыбыта. Бу сыл саҕаланыаҕыттан күүһүгэр киирбитэ. Ол иһин СӨ Бырабыыталыстыбатын уонна ТХМ өттүттэн күүстээх ирдэбиллэр түһэн эрэллэр. Бу сокуон модьуйарынан, хаһаайыстыбалар, сүөһүлээх, сылгылаах дьон бэйэтэ маркировканы оҥорторуохтаах. СӨ Бырабыыталыстыбата, ТХМ уонна СӨ Ветеринарнай салалтата сөпкө өйдөөннөр, Саха сирин олохтоохторун ыстараапка түбэһиннэрбэт сыалтан билигин бэтэринээрдэр сүөһүнү-сылгыны бэйэлэрэ маркировкалыыллар.
Сылгы киэнэ «чип» диэн ааттанар, ынах сүөһү кулгааҕар нүөмэр иилэллэр, ону боростуойдук «ытарҕа» диибит. Ынах сүөһү маркировката 100% бүтэн турар. Сылгы сиргэ сылдьар буолан маркировкалыыр уустуктардаах. Ол иһин СӨ Ветеринарнай управлениета балаһыанньаны өйдөөн, өрөспүүбүлүкэ бары улуустарыгар ветуправлениеларга чип атыылаһан ыытан, үлэни түргэтэтэ сылдьар.
Биири сөпкө өйдүөххэ наада: коммерческай тэрилтэлэртэн чиптэри сакаастаан ылаллар. Сылгы киэнэ биһиги улууспутугар сыаната тус көмөлтө хаһаайыстыбаларга – 207 солк., тэриллиилээх хаһаайыстыбаларга – 211 солк. Бэтэринээрдэр федеральнай сокуон ирдэбилин толороллор. Маркировканы оҥорон бүтэрии чопчу болдьохтоох. Бу сыл ахсынньы 1 к. диэри сылгы чиптээһинэ тэриллиилээх хаһаайыстыбаларга, ол иһигэр ИП-ларга, бааһынай хаһаайыстыбаларга бүтүөхтээх. Оттон тус көмөлтө хаһаайыстыбаларга – кэлэр сыл кулун тутар 1 к. диэри. Онон кулун тутар 1 к. диэри баар сылгыларбытын барытын чиптэтэр сыал-сорук турар.
«Тыа хаһаайыстыбатын кыылларын маркировкатын туһунан» федеральнай сокуон туолуутун бэрэбиэркэлиир уорганынан Россельхознадзор буолар. Кэлэн бэрэбиэркэлиир түгэннэригэр чиптэнэ илик сылгылаах дьону боротокуоллаан ыстарааптатыахтарын сөп. Ол иһин сылгылаах дьон сөпкө өйдөөн маркировканы күүскэ оҥорторуохтаахтар.
Бэйэм санаабын эттэхпинэ, маннык маркировка киирэрэ саамай сөптөөх. Тоҕо диэтэххэ, сылгыга элбэх мөккүөр тахсар. Биир көрүҥнээх, атылыы өҥнөөх буоллахтарына, миэстэтигэр элбэх киһи мөккүһээччи. Маркировка киирэн сылгылар бары чиптэннэхтэринэ, сканерынан исписэлиис көрдө даҕаны барыта чуолкайдык биллэр буолар. Итини таһынан сылгыбыт учуота, төбө ахсаана чуолкайданыахтаах. Сорох хаһаайыттар сылгыларын кыайан туппаттар, олохтоох дьаһалтаҕа тиийэн исписэлиистэр хаһаайыстыбаннай кинигэҕэ киллэрэллэригэр көннөрү тылынан этэр дьон эмиэ баар. Ол уурайан, сибидиэнньэ барыта бырагыраамаҕа киириэхтээх. Бу сааскыттан ФГИС ВетИС Хорриот диэн маркировка бырагыраамата үлэлии турар. Ынах сүөһү, сылгы маркировкаламмытын кэнниттэн бу бырагыраамаҕа сибидиэнньэтэ барыта киирэн иһиэхтээх.
— Леонид Владимирович, сиһилии кэпсээниҥ иһин махтал. Түмүккэ улууспутугар бүгүн тыа хаһаайыстыбатын үлэһиттэрин идэлээх бырааһынньыга бэлиэтэнэринэн сибээстээн тугу этиэххиний?
— Улууска тыа хаһаайыстыбатын эйгэтигэр үлэлии сылдьар дьоммутун, бэтэрээннэрбитин, биэнсийэлээхтэрбитин улууска идэлээх бырааһынньыкпытынан истиҥник эҕэрдэлиибин! Тыа хаһаайыстыбата – уустук эйгэ, билигин ылбычча киһи манна сөбүлэһэн үлэлээбэт. Тыа хаһаайыстыбатыгар үлэлиир дьону чахчы дьиҥнээх патриоттар диэн ааттыыбын, кинилэринэн мин туттабын.
Салгыы даҕаны эһиги курдук тыа хаһаайыстыбатыгар үлэлии сылдьар дьоммут элбии турдуннар, хороҕор муостаахпыт, сыспай сиэллээхпит аҕыйаан-сүтэн хаалбакка, хаҥыы-элбии турарыгар баҕарабын. Тыа хаһаайыстыбатыгар саҥа сокуоммут киирдэҕинэ, оннун буллаҕына салгыы тыабыт хаһаайыстыбата сайда туруохтун! Барыгытыгар кытаанах доруобуйаны, уһун дьоллоох олоҕу баҕарабын!
Геннадий АНТОНОВ
Сүрүн хаартыскаҕа Л.В.Ушканов «Чаппанда» СПК салайааччыта Н.Н.Семеновтыын.