К.Д.Уткин аатынан Марха орто оскуолата ахсынньы 6 күнүгэр 110 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээтэ.
Кылгастык оскуола историятыттан ахтар буоллахха, ыраахтааҕы былааһын саҕана, 1914 сыллаахха күһүн Хатыҥ-Сыһыы дэриэбинэтигэр бастакы алын сүһүөх оскуолата арыллыбыта. Улуус патриота, улахан буукубаттан суруллар меценат, II-с гильдиялаах атыыһыт, Боһуут кулуба, Чаппандаҕа олорон бу оскуола тутуутугар үп-харчы сиэртибэлээбитэ. Оскуола бастакы учууталынан Александров Иннокентий Федорович үлэлээбитэ.
1922 сылга икки кылаастаах оскуола, начальнай оскуола дэнэр буолта.
1926 сылга бааһынай ыччатын оскуолата (ШКМ) буолта. Оскуолаҕа Хорула, Акана, Хаҥалас, Үөдэй, Дьаархан, Чаппанда, Өҥөлдьө, Чуукаар оҕолоро кэлэн үөрэнэллэрэ. ШКМ бастакы дириэктэринэн Гражданскай сэрии актыыбынай кыттыылааҕа, кэлин суруйааччы, журналист Данил Прокопьевич Афанасьев-Токосов 1924-1933сс. айымньылаахтык үлэлээбитэ. Кини оскуола бастакы корпуһун ситэттэрбитэ, иккис корпуһун саҥаттан туттарбыта.
1934 с. ШКМ сэттэ кылаастаах оскуолаҕа кубулуйбута.
1951 сылга орто оскуола аһыллыыта буолар.
Υбүлүөй программатынан күндү ыалдьыттары сахалыы алгыстаах алаадьынан көрсөн, үөрүүлээх линейка кэннэ 1-11 кылаастарга “Үбүлүөйгүнэн үөрэммит оскуолам!” диэн араас сылларга бүтэрбит выпускник ыалдьыттардаах кылаас чаастара буоллулар.
Кэлбит ыалдьыттар үөрэммит, үлэлээбит оскуолаларыгар экскурсияҕа сырыттылар. Н.И.Степанов аатынан «Бойобуой Албан аат» түмэлигэр сылдьыы, «Бэйбэрикээн» түмсүү араас кэмҥэ үлэлээбит учууталларбыт быыстапкатын, «Живи ярко, живи интересно»-оскуола үлэһиттэрин хоббилара, «Мир глазами детей»-оҕолор үлэлэрин быыстапката, «Назад в СССР»- урукку мал-сал быыстапката, фотозонатын көрдүлэр, оскуола музейыгар выпускниктар альбомнарын быыстапката, урукку киинэлэри устууну көрдүлэр. Оскуола коллектива ветеран учууталларбытын кытта «Айхал, Эйиэхэ, үлэлээбит оскуолам» төгүрүк остуол буолан ааста.
Эбиэттэн киэһэ Таркаайы нэһилиэгин баһылыга Михаил Михайлович Гаврильев, улуус баһылыга Алексей Михайлович Иннокентьев, үөрэҕирии управлениетын солбуйааччыта Сергей Викторович Васильев, профсоюз председателэ Меркурий Юрьевич Таюрскай салайааччылардаах делегация кэлэн, үөрүүлээх мунньах саҕаланна. Биир умнуллубат түгэнинэн 33-с сылын география учууталынан үлэлии сылдьар Надежда Николаевна Андреева “За верность профессии” РФ Үөрэх министиэристибэтин түөскэ кэтэр бэлиэни ылыыта буолла. Үөрүүлээх түгэнинэн оскуолабытыгар 23 сыл директордаабыт Иннокентьев Иван Николаевичка уонна 29-с сылын информатика уонна математика учууталынан үлэлии сылдьар Иванов Борис Игнатьевичка “СӨ Үөрэҕирии систиэмэтин бочуоттаах ветерана)” анал аат туттарыыта буолла. Ветеран учууталларбытыгар Васильева Анастасия Романовнаҕа “Педагог-наставник”, Бурнашева Наталья Николаевнаҕа уонна Васильева Любовь Николаевнаҕа “СӨ Учууталларын учууталлара” улуус баһылыга Алексей Михайлович бэлиэлэри туттарда. Маны таһынан, оскуолабыт бибилэтиэкэрэ Оксана Эдуардовна Иванова “Надежда Якутии” бэлиэ хаһаайынынан буолла. Маны сэргэ оскуола бары үлэһиттэрэ оскуола, нэһилиэк, улуус дьаһалтатыттан саҕалаан, үөрэх управлениятыттан, профсоюзтан, “Лига отцов” РС(Я), Ил Түмэнтэн, үөрэҕирии министиэристибэттэн тиийэ эҕэрдэ, махтал суруктары, бэлэхтэри тутан үөрүүлэрэ үксээтэ.
Дьэ ити курдук, оскуолабыт 110 сыллаах үбүлүөйүн бары үөрэн – көтөн туран көрүстүбүт. Инникитин да үүнүү – сайдыы аартыгар бигэтик үктэнэрбитигэр, үөрэнээччилэр, төрөппүттэр дириҥ махталларын ыла туруҥ диэн ыалдьыттарбыт алҕаабыттара олоххо киирэ турарыгар баҕаран туран, М.Ф.Алексеев аатынан оҕо уһуйаанын ветеран үлэһитэ,оскуола выпуснига Розалия Алексеевна Аммосова хоһоонунан түмүктүүбүт.
Үбүлүөйүн күнүгэр
Оскуолабыт ыҥырар
Сырдык, ыраас кылаастар
Эһигини күүтэллэр.
Кэлиҥ, сылдьыҥ, ыалдьыттаан,
Үөрүҥ-көтүҥ, мичээрдээҥ,
Дуоһуйа кэпсэтиҥ,
Ааспыты санатыһыҥ.
Эдэр ыччакка кэс тылгытын этиҥ,
Учууталларгытын бочуоттааҥ.
Кэлэр кэми уруйдааҥ,
Дьоҕулдьуһа үҥкүүлээҥ.
Эргитиэҕиҥ эдэр сааспыт кэрэ кэмин,
Бастакы тапталбыт умнуллубат тугэнин,
Умсулҕаннаах эдэр сааспыт
Умнуллубат сылларын.
Оскуолабыт барахсан үйэттэн-үйэҕэ
Сирдээн ис инники олоххо!
“UtkinNews” оскуола медиа киинэ