Бүгүҥҥү дьоруойум Аина Петровна (Агеева) Попова оҕунан ытыыга Арассыыйаҕа спорт маастарыгар кандидат, 2023- 2024 сылларга «Бастыҥ тириэньэр» номинация хаһаайына. «Прорыв года -2024» номинана.
Кини 2017 сылтан Ньурба улууһун оҕо спортивнай оскуолатыгар оҕунан ытыы тириэньэринэн үлэлиир. Октябрьскай нэһилиэк А.И.Пахомов аатынан спортивнай саалаҕа оскуола саастаах оҕолору 1-кы кылаастан саҕалаан улахан дьону дьарыктыыр.
-Аина Петровна, бастаан бэйэҥ тускунан билиһиннэр эрэ.
-Мин Горнай улууһун Бэрдьигэстээҕиттэн төрүттээхпин. Оҕунан ытыы спорт көрүҥэр сэттис кылаастан дьарыктанан саҕалаабытым.Тириэнньэрим СӨ физическэй култуура туйгуна, СӨ үтүөлээх тириэньэрэТимофеев Владимир Николаевич дьарыктаабыта. Кини олимпиадаҕа кыттыбыт Кристина Тимофеева (Устинова) аҕата буолар. Эбэм Ньурбаттан төрүттээх буолан, эһээлээх эбээм 60-с сылларга Ньурбаҕа кэлэн олохсуйа сылдьыбыттара.
Эһэм СӨ физическэй култуура үтүөлээх учуутала, СӨ үтүөлээх тириэньэрэ Агеев Александр Александрович Маалыкайга боксаҕа бастакы тириэньэринэн үлэлээн сылдьыбыта. Кэлин Горнайга көспүттэрэ. Онон эһэм туйаҕын хатаран тириэньэрдиибин.
Чаппандаҕа кийииппин, 2 оҕолордоохпут, Антоновкаҕа олоробут.
-Оҕунан ытыыга Ньурбаҕа бастакы саҕалааччы тириэньэр буолаҕын да?
-2017 сыллаахха бастаан «Олимп» оҕо спортивнай оскуолатыгар үлэбин саҕалаабытым. 2021 сылтан А.И.Пахомов аатынан спортивнай саалаҕа оҕунан ытыыга оҕолору, улахан дьону дьарыктыыбын.
-Ситиһиилэр бааллар дуо?
-Ситиһиилэр кыралаан бааллар. Ол курдук Татьяна Никифорова Олимпийскай эрэл училищетын 2-с кууруһун устудьуонката Орёл куоракка Арассыыйа чемпионатыгар кыттан, Арассыыйа спордун маастарын нуорматын толорбута.
Бэрдьигэстээхтээҕи спортивнай оскуола 9-с кылааһын үөрэнээччитэ Ангелина Гаврильева уопсайа 82 кыттааччыттан 8-с миэстэни ылбыта. Уопсайа 567 кыттааччылаах күрэххэ Арассыыйа 39 регионуттан күрэхтэһэ кэлбиттэр этэ, Бүтүн Арассыыйатааҕы «Надежды России» күрэх хамаанданан ытыыга чемпионнаабыта, Рязань куоракка ыытыллыбыт Бүтүн Арассыыйатааҕы турнирга 3 миэстэлээх. Иккиэн өрөспүүбүлүкэ сүүмэрдэммит хамаандатын чилиэннэрэ буолаллар.
Мин биири бэлиэтээн этиэм этэ, Ньурба Чаппандатыттан төрүттээх Павел Михайлович Стасов Саха сиригэр оҕунан ытыы спорт көрүҥүн төрүттээччитэ буолар. Кини 1962 сыллаахха Дьокуускай куоракка уопсастыбаннай тренер-преподавателинэн үлэтин саҕалаабыт.1966 сыллаахха Чурапчыга тириэньэр быһыытынан үлэлиир.1967 сыллаахха ДСО «Урожай» уопсастыба бочуоттаах чилиэнэ буолар.
1968 сыллаахха сахалартан бастакы ССРС спордун маастарын нуорматын толорор, 1977 с. социалистическай куоталаһыы кыайыылааҕынан бэлиэтэнэр. 1978 сыллаахха САССР үтүөлээх тириэньэрэ буолар. 2011 с. СӨ физическэй култуура уонна спорт бэтэрээнэ.
-Оҕунан ытыы спорт көрүҥэ кэнэҕэһин Ньурбаҕа сайдар кыахтаах да?
-Сайдар кыахтаах. Тоҕо диэтэр, оҕунан ытыы дьарыгар кыра оҕотуттан саҕалаан, аҕам саастаах дьоҥҥо тиийэ сааһыттан тутулуга суох эрчийиэххэ сөп.Сүлэ оскуолатын базатыгар оҕунан ытыыга филиаллаахпыт, онно ситиһиилээхтик иккис сылын үлэлии сылдьар эдэр спорт маастара, тириэньэр Иванова Алиана-Чээнэ Андреевна, оҕунан ытыы спорка кыра оҕотуттан саҕалаан, аҕам саастаах дьоҥҥо тиийэ сааһыттан тутулуга суох эрчийэр. Улууспутугар уопсайа 60-ча оҕо дьарыктанар, улахан дьон 10-тан тахса, өссө да эбиллэ тураллара кэрэхсэбиллээх.
-Өскөтүн дьарыктаныан баҕарар киһи инвентары эһигиттэн туһанар буоллаҕа дии.
-Бастаан үөрэтээһиҥҥэ туһанар, кэлин дьарыктанан бардахтарына бэйэлэрэ ылыналлар. Инвентардар традиционнай уонна классическай диэҥҥэ арахсаллар, сыаналара араас буолар.
-Бу спорт көрүҥэр ханнык хаачыстыба ирдэнэрий?
-Ох саанан ытыыга сүрүн хаачыстыбанан тулуур уонна бэйэни кыайыы буолар. Биир кэм ыта тураҕын, ытар кэмҥэр ыһыллыбакка, туохха да аралдьыйбакка, концентрациялаах буолуохтааххын.Бу ордук психологическай көрүҥ диэххэ сөп, уларыйбат, биир майгылаах (монотоннай) буолуохтааххын. Манна эбии физическэй бэлэмнээх, кросс, отжимание уо.д.а. спорт көрүҥнэригэр дьарыктаах буолуохтааххын.
Традиционнай оҕунан ытыы туох баар күрэхтэһии, спартакиадалар программаларыгар киирэн эрэр. Ол курдук «Азия оҕолоро», Манчаары оонньуулара, СӨ спартакиадата, оскуола оҕолорун спартакиадата, Дыгын оонньуулара уонна быйыл күһүн Ньурба улууһугар комплекснай спартакиада ыытыллыахтаах.
Ааспыт сылга оскуола саастаах оҕолор спартакиадаларыгар өрөспүүбүлүкэҕэ бастыыр иһин күрэххэ кыттан 4 иһигэр баарбыт. Бэтэрээннэрбитин күрэхтэһиилэргэ кытыннарабыт. Тааттаҕа Ытык Күөлгэ Манчаары оонньууларыгар күүскэ бэлэмнэнэн сбордана барыахтаахпыт.
Бу нэдиэлэҕэ Дьокуускай куоракка «Байанай бэлэҕэ» диэн традиционнай оҕунан ытыыга өрөспүүбүлүкэтээҕи турнирга кытта барабыт, -диэн эдэр Аина Попова сиһилии кэпсээтэ.
Бириэмэ көстүбүччэ, киэһэлик А.И.Пахомов аатынан спортивнай саалаҕа оҕунан ытыыга дьарыктанар кэмнэригэр анаан тиийэммин көрдүм, дьарыкка сылдьар дьон санааларын иһиттим.
Бары ох курдук бэлэмнэнэн дьарыктарын саҕалаатылар, саҥа дьарыктанааччыларга тириэньэр туспа эрчиллиилэри оҥороллоругар сорудах биэрэр эбит.
Геннадий Николаевич Захаров: -Ох саа көрүҥэр ааспыт сылга кулун тутар ыйыгар истэммин ветеринария управлениетыттан иккиэ буолан кэлбиппит. Бүлүү бөлөххө ветеринарнай сулууспа үлэһиттэрин икки ардыгар спартакиадаҕа ох саа көрүҥүн киллэрбиппит. Арина Ивановналыын дьарыкпытын саҕалаабыппыт. Былырыын муус устар ыйга ыытыллыбыт спартакиадаҕа үчүгэй бэлэмнээх кыттаммыт 2-с миэстэ буолбуппут, уопсай түмүгүнэн Ньурбатааҕы ветеринария сулууспата бастаабыта. Онтон ыла Бүлүү бөлөх, өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэргэ кыттан миэстэлэспиппит. Нэдиэлэҕэ иккитэ көтүппэккэ дьарыктанабыт.
Ох саанан ытыы үс көрүҥнээх: традиционнай, блочнай, классическай. Оҕо уһуйааныттан саҕалаан оҕолору бу спорт көрүҥэр сыһыаран эрэллэрэ олус үчүгэй.
Оҕунан ытыыга кыһыҥҥы өттүгэр саала иһигэр ытыыга эр дьоҥҥо — 25 м., дьахталларга — 20 м. Сайыҥҥы кэмҥэ таһырдьа ытыыга эр дьоҥҥо – 40 м., дьахталларга — 30 м.
Бу спорт көрүҥэ сайдан иһэр, мин дьарыктанарбыттан астынабын, -диэн эттэ.
Егор Геннадьевич Филиппов уолунаан Айсенныын иккиэн дьарыкка сылдьаллар.
Ыал аҕата Егор Филиппов: — Дьарыкка миигин уолум Айсен угуйбута. Традиционнай ытыыга дьарыктанан саҕалаан эрэбин, дьарыктаммытын биир ый буолла. Бу спорт көрүҥэ оскуола саастаах оҕолорго үөрүйэҕи, көҕүлүүр күүһү эбэн, интэриэс үөскэтэр.
Тириэньэрбит Аина Петровна биир улахан ситиһиитинэн Арассыйа маастарын нуорматын толорбут үөрэнээччилэрдээх.
Ньурбаҕа бу спорт көрүҥэ саҥа киирэн эрэр буолан, атрибуттарбыт аҕыйахтар. Ох саа федерацията кыаҕа баарынан көмөлөһөр эрээри, түгэнинэн туһанан салалта , спонсордар өттүлэриттэн өйөбүл баара буоллар диэн баҕа санаалаахпын.
Ньурбатааҕы техническэй лиссиэй 7-с кылааһын үөрэнээччитэ, I-кы юношескай разрядтаах Айсен Филиппов:
-Мин 2020 сылтан, быйыл бэһис сылбын бу спорт көрүҥүнэн дьарыктанабын.Ох саанан ытыыга баҕаран туран киирбитим. Улуус иһинээҕи, өрөспүүбүлүкэтээҕи турнирдарга кыттарбыттан астынабын, былырыын юношескай разряд нуорматын толорбутум.
Антонина Семенова